การตรวจร่างกายสัตว์เลี้ยงอย่างง่ายๆ

บทความพิเศษ
โดย...นายสัตวแพทย์รังสรรค์ สกุลพลอย

การตรวจร่างกายสัตว์เลี้ยงอย่างง่ายๆ 

    คุณเคยคิดว่าสามารถมีส่วนในการทำให้สัตว์เลี้ยงของคุณมีอายุยืนที่สุดและมีสุขภาพดีที่สุดหรือไม่ ถ้าคุณเคยคิด บทความนี้จะเป็นทางหนึ่งที่จะให้คุณได้เรียนรู้ว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่าสัตว์เลี้ยงมีปัญหาเพื่อจะได้แก้ไขได้ง่ายและทันท่วงที

การที่เจ้าของสัตว์จะตรวจสุขภาพสัตว์ด้วยตนเองประจำ จะสามารถช่วยให้รู้ถึงอาการแรกเริ่ม และช่วยให้สัตว์แพทย์แก้ไขปัญหาได้ง่ายขึ้น เช่นเดียวกับในคนถ้ารักษาตั้งแต่เริ่มมีอาการจะทำให้โรคหายขาดและรักษาง่าย
การพาสัตว์ไปหาสัตว์แพทย์เพื่อฉีดวัคซีนและตรวจร่างกายประจำปี มักพบว่าไม่เพียงพอในบางครั้งสัตวแพทย์อาจพบความผิดปกติอย่างเช่น ก้อนเนื้อผิดปกติในช่วงที่พาสัตว์มาตรวจร่างกายตามปกติ ซึ่งสัตวแพทย์จะต้องการทราบประวัติความเป็นมาของก้อนเนื้อนี้ เช่น เพิ่งเห็นหรือเป็นมานานแล้ว มีการเปลี่ยนรูปร่างและขนาดหรือไม่ เพื่อที่สัตวแพทย์จะได้ประเมินสภาพเพื่อจัดการแก้ไขต่อไป

ถ้าคุณทำการตรวจร่างการสัตว์เบื้องต้นเองที่บ้านทุกสัปดาห์เป็นประจำ  คุณจะพบว่าคุณสามารถที่จะให้ข้อมูลของความผิดปกติของสัตว์เลี้ยง ที่สำคัญแก่สัตวแพทย์ได้อย่างมากมายทีเดียว นอกจากนี้การนวดและการสัมผัสสัตว์เลี้ยงในช่วงที่คุณทำการตรวจร่างกายสัตว์จะช่วยให้สัตว์เลี้ยงมีอาการผ่อนคลายและยังเพิ่มความผูกพันระหว่างคุณกับสัตว์เลี้ยงมากขึ้นด้วย

การตรวจร่างกายสัตว์เลี้ยงของคุณ สามารถทำได้ในช่วงที่คุณกำลังแปรงขน หรือเช็ดตัวหลังอาบน้ำ ช่วงอายุที่ควรเริ่มทำที่ดีที่สุด คือ ในช่วงที่สัตว์เลี้ยงยังเล็ก ๆ อยู่ พยายามทำให้ทั้งการแปรงขนและการตรวจร่างกายที่เป็นของที่สนุก โดยอาจคิดว่ามันเป็นเกมส์ที่คุณกำลังเล่นกับสัตว์เลี้ยงอยู่ ซึ่งจะทำสัตว์เลี้ยงของคุณเรียนรู้และชอบ แล้วไม่มีความรู้สึกกลัวในขณะถูกควบคุม อาจมีการให้รางวัล เช่น ขนมหรือของเล่นบ้างก็ได้ ควรทำในตอนที่สัตว์เลี้ยงอยู่ในช่วงพัก อย่าทำในช่วงที่สัตว์เลี้ยงกำลังเล่นอยู่ (ช่วงชนจัด) เราจะเริ่มขั้นตอนการตรวจจากการสังเกตุกริยาท่าทางของสัตว์เลี้ยงเป็นอย่างแรก กล่าวคือ ดูว่าพฤติกรรมสัตว์ปกติหรือซึมลงในสภาวะอากาศขณะนั้น ต่อมาก็ทำการนวดคลำไปตามลำตัวสัตว์ ไม่ควรสนใจว่าสัตว์ต้องอยู่ในท่ายืน นั่ง หรือ นอน ที่สำคัญของให้พยายามทำให้ได้ทั่วทั้งตัวก็พอ เราจะเริ่มการคลำจากบริเวณหัวและคอแล้วค่อย ๆ ไล่ไปที่หางพยายามตรวจทั้งบริเวณหู และจมูก ต่อมานวดคลำแถวลำตัว ถ้าคลำพบชั้นไขมันให้สังเกตดูว่าคลำซี่โครงได้หรือไม่ ลองสังเกตว่าแนวเส้นเอวเป็นอย่างไร ถ้าคลำซี่โครงไม่ได้และแนวเส้นเอวดูกาง ๆ  คุณควรพาสัตว์เลี้ยงไปพบสัตวแพทย์เพื่อทำการลดน้ำหนัก แต่ถ้าสามารถคลำซี่โครงจนสามารถนับได้ละก้อ คุณพาสัตว์เลี้ยงของคุณไปพบสัตวแพทย์โดยเร็ว เพราะว่ามีปัญหาน้ำหนักตัวลดมากกว่าปกติแล้ว ซึ่งยังชี้บ่งว่ามีสิ่งผิดปกติเกิดกับสัตว์เลี้ยงตัวนั้นแล้ว อีกวิธีที่ดีกว่าในการดูว่าน้ำหนักตัวเท่าไร เพิ่มขึ้นหรือลดลงอย่างไรก็คือ การชั่งน้ำหนักตัวสัตว์เดือนละครั้งอย่างน้อย

ถ้าสัตว์เลี้ยงเกร็งตัวต้านการนวดคลำ จะทำให้คุณคลำตรวจลำบากอย่าเพิ่งรีบยอมแพ้ ควรใช้ความอดทนและนุ่มนวลแต่คงที่ต่อเนื่อง ซึ่งสัตว์เลี้ยงของคุณจะค่อย ๆ ยอมให้ทำและเริ่มผ่อนคลายเอง อาจมีสุนัขบางตัวแสดงอาการคำราม ในกรณีนี้เพื่อความปลอดภัยของตัวเจ้าของและตัวสุนัขเอง ควรเลิกทำทันทีแล้วขอคำปรึกษาหรือความช่วยเหลือจากสัตวแพทย์จะดีกว่า สังเกตก้อนเนื้อหรือรอยช้ำ สังเกตความรู้สึกเวลาคลำซี่โครงหรือกระดูก ควรให้ความรู้สึกที่เหมือนกัน ลองนับหัวนมดูจะช่วยให้คุณรู้ตำแหน่งของมัน และไม่ต้องแปลกใจถ้าพบว่าสัตว์เลี้ยวตัวผู้ของคุณก็มีหัวนมเช่นกัน

ต่อมาลองดูว่าปริมาณน้ำในร่างกายของสัตว์เลี้ยงของคุณเป็นอย่างไรโดยใช้วิธีง่าย ๆ  คือ ลองดึงหนังแถว ๆ คอด้านบนขึ้นมาเล็กน้อยและเบา ๆ แล้วปล่อยเท่านี้คุณก็จะรู้อย่างคร่าว ๆ แล้วว่าปริมาณน้ำในร่างกายของสัตว์เลี้ยงเป็นอย่างไรโดยถ้าคุณปล่อยผิวหนังแล้ว ผิวหนังกลับที่เดิมทันทีแปลว่าปกติ ถ้าน้ำในร่างกายน้อยเกินไปผิวหนังจะยังคงตั้งอยู่หรือค่อย ๆ กลับที่เดิมอย่างช้า ๆ การทดสอบนี้ควรมีไว้ดูเพื่ออ้างอิงเท่านั้น อย่าปล่อยให้สัตว์เลี้ยงของคุณแสดงผลการทดสอบว่าน้ำน้อยไปเด็ดขาด เพราะสัตว์เลี้ยงที่แสดงอาการนี้มักป่วยหนักแล้ว

จากนี้ลองลูบขนจากหางไปหัวเพื่อตรวจหาดูว่ามีสะเก็ด ขี้รังแค แมลง หรือแมงต่าง ๆ ที่อยู่บนผิวหนังเช่น เห็บ หรือหมัดแมลงที่พบบ่อย ๆ  คือ หมัดและเห็บ ซึ่งหมัดจะเป็นตัวนำไข่ของพยาธิตัวตืดไปติดสัตว์เลี้ยงของคุณ และอาจทำให้เกิดอาการแพ้น้ำลายหมัดอย่างรุนแรงได้เช่นเดียวกัน เห็บจะเป็นตัวนำโรคพยาธิในเม็ดเลือดมาสู่สัตว์เลี้ยงของคุณ ในบางครั้งสัตว์เลี้ยงของคุณมีหมัด แต่คุณอาจหาตัวหมัดไม่เจอคุณไม่ต้องตกใจ เราสามรถหาได้ว่ามีหมัดหรือไม่ โดยดูจากหลักฐานที่มันทิ้งไว้คือ ขี้หมัด ซึ่งจะคล้าย ๆ เม็ดพริกไทยหยาบที่มีสีดำติดอยู่บนขน ซึ่งขี้หมัดนี้ถ้าถูกน้ำจะเปลี่ยนสีเป็นสีออกแดง เสร็จแล้วเริ่มทำการตรวจร่างกายเฉพาะส่วนได้เลย โดยเริ่มจากตา ซึ่งปกติควรเปิดกว้างและดูสดใน ลองดูว่าตาแดงผิดปกติหรือไม่ ตาแฉะหรือเปล่า การที่มีขี้ตาใส ๆ เล็กน้อย ถือว่าปกติ ถ้าสัตว์เลี้ยงไม่ได้รับสารอะไรไปทำให้เคืองตา แต่ถ้าพบว่าขี้ตาเป็นเมือกหรือเป็นหนองแปลว่าผิดปกติ
โรคที่ทำให้ตาดูว่าผิดปกติได้แก่ รอยขุ่นหรือแผลที่กระจกตาจะทำให้เจ็บตาและกระพริบตาบ่อย ต้อกระจกจะทำให้เลนส์ตาขุ่นขาว ต้อหินมักทำให้ปวดตาและตาแดงเยื่อตาขาวอักเสบจะทำให้รอบ ๆ หนังตาแดง และมีขี้ตามาก ถ้าสัตว์เลี้ยงของคุณมีอายุมากการที่พบว่าเลนส์ขุ่นอาจเป็นผลจากอายุซึ่งพบได้ปกติ จะไม่รบกวนการมองเห็นซึ่งสัตว์แพทย์จะแยกได้ว่าเป็นต้อกระจกหรือไม่ โดยดูจากการตรวจความสามารถในการมองเห็น